Bật mí về hạm đội tàu ngầm hạt nhân chiến lược của Nga

Hạ tuần tháng 3, lần đầu tiên trong lịch sử hải quân Nga, ba tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đã đồng thời phá băng dày 1,5m và nổi lên trong khu vực bán kính 300m trong cuộc diễn tập mang tên Umka-2021 ở Bắc Cực.

Theo phân tích của giới chuyên gia quân sự, hai trong số 3 tàu ngầm nói trên thuộc Đề án 667BDRM; tàu ngầm còn lại là Đề án 955 Borei. Mỗi tàu này đều có thể mang 16 tên lửa đạn đạo tầm xa R-29RMU Sineva hoặc RSM-56 Bulava, mỗi tên lửa có thể lắp tối đa 160 đầu đạn hạt nhân các loại.

“Xương sống” của hạm đội tàu ngầm

Hãng tin Itar-Tass cho hay, sau khi nghe báo cáo về kết quả cuộc tập trận này, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ca ngợi tổ hợp tác nghiên cứu huấn luyện chiến đấu do Hải quân Nga thực hiện và nhấn mạnh các thủy thủ đoàn tàu ngầm, máy bay vận tải quân sự, máy bay chiến đâúcũng như các đơn vị súng trường cơ giới ở Bắc Cực cần tăng cường huấn luyện chiến đấu hơn nữa trong môi trường khó khăn khắc nghiệt. Đặc biệt, tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân lớp Delta IV thuộc Dự án 667BDRM được coi là “xương sống” của hạm đội tàu ngầm chiến lược của Nga. Theo các nhà phân tích, loại tàu ngầm này có các lớp Delta I, Delta II, Delta III và Delta IV đều mang được tên lửa đạn đạo hạt nhân thuộc họ R-29 và được sản xuất từ thời Liên Xô (cũ). Lớp Delta I mang 12 tên lửa, trong khi lớp Delta II là phiên bản kéo dài của lớp Delta I mang 16 tên lửa. Các lớp Delta III và Delta IV mang theo 16 tên lửa với nhiều đầu đạn và được cải tiến về thiết bị điện tử, giảm tiếng ồn.

Đến nay, dự án 667BDRM có 7 tàu ngầm lớp Delta IV do hãng Severodvinsk sản xuất và đang đóng tại căn cứ hải quân Sayda Guba thuộc Hạm đội phương Bắc. Đặc điểm chung của loại tàu ngầm thuộc dự án này là động cơ đẩy gồm 2 lò phản ứng làm mát bằng nước, cung cấp năng lượng cho 2 tuabin hơi nước với hai cánh quạt có mái che cố định. Tốc độ di chuyển trên mặt biển là 26km/h, dưới biển là 44km/h. Tờ Interfax viết: “Thiết kế của tàu ngầm lớp Delta IV tương tự như lớp Delta III và tạo thành cấu hình hai thân với các hầm chứa tên lửa được đặt ở thân bên trong. Các tàu ngầm có độ sâu lặn hoạt động trung bình là 320m, độ sâu tối đa là 400m. Các thủy phi cơ nằm ngang về phía trước được bố trí trên cánh buồm. Chúng có thể xoay theo phương thẳng đứng để xuyên thủng lớp băng bao phủ. Các tàu ngầm mang theo vật tư trong thời gian hoạt động là 80 ngày. Bề mặt của các tàu ngầm có một lớp phủ âm thanh để giảm bớt tín hiệu âm thanh”.

Một số nguồn tin từ Hải quân Nga tiết lộ, trong quá trình phát triển 667BDRM, nhà sản xuất đã thay đổi một số biện pháp để giảm mức độ tiếng ồn của nó. Tàu ngầm lớp Delta IV sử dụng hệ thống phóng D-9RM và mang 16 tên lửa sử dụng nhiên liệu lỏng R-29RMU Sineva, mỗi tên lửa mang 4 phương tiện bay lại có thể nhắm mục tiêu độc lập (MIRV). Không giống như những sửa đổi trước đây, tàu ngầm lớp Delta IV có thể bắn tên lửa theo bất kỳ hướng nào từ một hướng không đổi trong một khu vực hình tròn. Việc bắn tên lửa đạn đạo dưới nước có thể được tiến hành ở độ sâu 55m trong khi bay với tốc độ 11-13 km/h. Tất cả các tên lửa có thể được bắn trong một lần bắn.

Chưa hết, các tàu ngầm của Đề án 667BDRM còn được trang bị hệ thống ngư lôi-tên lửa TRV-671 RTM với 4 ống phóng ngư lôi cỡ nòng 533mm. Không giống như thiết kế lớp Delta III, tàu ngầm Delta IV có khả năng sử dụng tất cả các loại ngư lôi, ngư lôi chống ngầm và thiết bị chống thủy âm. Hệ thống quản lý chiến đấu Omnibus-BDRM kiểm soát tất cả các hoạt động chiến đấu, xử lý dữ liệu và chỉ huy các vũ khí ngư lôi và tên lửa ngư lôi. Hệ thống dẫn đường Shlyuz cung cấp độ chính xác của tên lửa và có khả năng điều hướng ở độ sâu kính tiềm vọng. Hệ thống định vị cũng sử dụng hai phao ăng ten nổi để nhận tin nhắn vô tuyến, dữ liệu điểm đến mục tiêu và tín hiệu định vị vệ tinh ở độ sâu lớn. Các tàu ngầm còn được trang bị hệ thống thủy âm Skat-VDRM.

Tàu ngầm lớp Delta IV là tàu ngầm tên lửa hạt nhân chiến lược, được thiết kế để thực hiện các cuộc tấn công vào các cơ sở quân sự và công nghiệp cũng như các căn cứ hải quân. Các tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo RSM-5 Makeyev (theo định danh của NATO là SS-N-23 Skiff), trong đó RSM-54 là tên lửa đạn đạo mạnh nhất, phóng chất lỏng ba giai đoạn với tầm bắn 8.300km. Đầu đạn bao gồm bốn đến mười phương tiện tái nhập mục tiêu độc lập (MIRV), mỗi phương tiện có công suất 100 kilotonnes TNT. Tên lửa sử dụng hướng dẫn quán tính sao để cung cấp sai số tròn có thể xảy ra (CEP) ở độ cao 500m. Bên cạnh đó, tàu ngầm lớp Delta IV còn có khả năng phóng tên lửa chống hạm Novator SS-N-15 Starfish hoặc ngư lôi chống hạm. Starfish được trang bị đầu đạn hạt nhân và có tầm bắn lên tới 45km. Các tàu ngầm có 4 ống phóng ngư lôi 533mm có khả năng phóng tất cả các loại ngư lôi, bao gồm ngư lôi chống ngầm và thiết bị chống thủy âm. Hệ thống được lắp hệ thống ngư lôi nạp đạn nhanh. Các tàu ngầm này có thể mang tới 12 tên lửa hoặc ngư lôi. Tất cả ngư lôi đều được bố trí trong phần mũi của thân tàu. Nguồn tin từ trang fas.org khẳng định, việc phát triển tàu ngầm Delta IV bắt đầu vào ngày 10-9-1975 bởi Cục Thiết kế Trung ương Rubin về kỹ thuật hàng hải. Chiếc tàu ngầm Delta IV đầu tiên được hạ thủy vào tháng 1-1985 và đến tháng 12 thì được đưa vào biên chế Hạm đội phương Bắc. Tuổi thọ hoạt động của các tàu ngầm Delta IV được ước tính là 20-30 năm, nhưng để vận hành một con tàu trong giai đoạn này đòi hỏi một cuộc đại tu lớn được thực hiện sau mỗi 7-8 năm, nếu không, tuổi thọ của tàu sẽ giảm xuống còn 10-15 năm.

Nhân tố chính trong “lực lượng răn đe”

Trong khi đó, đài Sputnik dẫn lời Tư lệnh hải quân, Đô đốc Nikolai Evmenov trong một báo cáo gửi tới Tổng thống Nga Vladimir Putin cho hay, sự hiện diện của tàu ngầm hạt nhân trong cuộc diễn tập đóng vai trò như vũ khí răn đe chiến lược. Và lần này, tàu ngầm thuộc Đề án 955 Borei đã thể hiện rõ được tầm quan trọng của mình trong việc trở thành công nghệ vũ khí thay thế trong tương lai.

Nga bắt đầu công việc thiết kế đầu tiên của Đề án 955 Borei vào giữa những năm 1980 và việc đóng con tàu đầu tiên được thực hiện năm 1996. Trước đó, một thiết kế song song ngắn hạn, nhỏ hơn đã xuất hiện vào năm 1980 với tên gọi Dự án 935 Borei II. Một tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM) mới được gọi là R-39UTTH Bark đã được phát triển song song. Tuy nhiên, công việc về tên lửa này đã bị bỏ dở và một tên lửa mới, RSM-56 Bulava, được thiết kế thay thế. Chiếc tàu ngầm này cần được thiết kế lại để phù hợp với tên lửa mới và tên thiết kế được đổi thành Đề án 955. Đến năm 2002, việc hạ thủy chiếc tàu ngầm đầu tiên trong lớp Borei mang tên Yury Dolgorukiy đã được lên kế hoạch nhưng lại bị trì hoãn vì hạn chế ngân sách. Con tàu cuối cùng được hoàn thành 5 năm sau đó và trở thành tàu ngầm tên lửa chiến lược đầu tiên của Nga được hạ thủy sau 17 năm kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc.

Với tham vọng biến tàu ngầm lớp Borei là lực lượng thay thế hạm đội tàu ngầm cũ, các nhà thiết kế và chế tạo ở Nga đã khá thận trọng khi đưa vào sử dụng loại tàu ngầm này. Mãi đến tháng 2-2008, tàu ngầm Yuriy Dolgorukiy mới chính thức được đưa xuống nước và đến tháng 7-2009, mới được trang bị tên lửa Bulava. Nhưng thế vẫn là chưa đủ để tàu ngầm này chạy thử trên biển. Ngày 21-11-2008, lò phản ứng trên tàu Yuriy Dolgorukiy được kích hoạt và ngày 19-6-2009, con tàu bắt đầu thử nghiệm chạy trên biển ở Biển Trắng. Phải qua 6 lần chạy thử nghiệm, đến cuối tháng 10-2010, Hạm đội Thái Bình Dương của Nga mới tiếp nhận các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân chiến lược lớp Borei này.

Đánh giá của tờ Military cho hay, tàu ngầm lớp Borei bao gồm thân tàu nhỏ gọn và tích hợp hiệu quả thủy động lực học để giảm tiếng ồn băng thông rộng và lần đầu tiên sử dụng động cơ phản lực bơm. Mức độ tiếng ồn ở tàu lớp Borei thấp hơn 5 lần khi so sánh với các tàu ngầm lớp Akula chạy bằng năng lượng hạt nhân thế hệ thứ ba và thấp hơn hai lần so với các tàu ngầm lớp Virginia của Mỹ. Các tàu ngầm Borei dài khoảng 170m, đường kính 13m và có tốc độ lặn tối đa ít nhất là 46km/h. Tàu được trang bị một khoang cứu hộ nổi được thiết kế để phù hợp với toàn bộ thủy thủ đoàn. Nhỏ hơn tàu ngầm lớp Typhoon, tàu ngầm lớp Boreis ban đầu được cho là mang 12 tên lửa nhưng có thể mang thêm 4 tên lửa do khối lượng của Bulava SLBM 36 tấn (phiên bản sửa đổi của Topol-M ICBM) giảm so với đề xuất ban đầu R-39UTTH Bark.

Có 2 phiên bản của tàu ngầm thuộc Đề án 9955 Borei là 955A (Borei-A) và 955B (Borei-B). Chiếc tàu ngầm 955A đầu tiên, Knyaz Vladimir, được hạ thủy vào 30-7-2012, trong một buổi lễ có sự tham dự của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Còn các tàu của 995B có hệ thống đẩy phản lực nước mới, thân tàu được nâng cấp và công nghệ giảm tiếng ồn mới. Thiết kế ý tưởng đã được Phòng thiết kế Rubin khởi xướng vào năm 2018 và 5 tàu của Đề án 955B đã được đề xuất với chiếc đầu tiên được chuyển giao cho Hải quân Nga vào năm 2026. Tuy nhiên, dự án được cho là không được đưa vào Chương trình vũ trang nhà nước của Nga giai đoạn 2018-2027 do hiệu quả chi phí. Thay vào đó, 6 tàu ngầm Borei-A khác sẽ được đóng sau năm 2023.

Sự phát triển nhanh chóng của hạm đội tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân của Nga thời gian qua đã khiến giới chức quân sự Mỹ lo ngại. Tạp chí Học viện Hải quân Mỹ (USNI) mới đây còn nhận định, hiện Mỹ không có tàu nào tương đương với sức mạnh của tàu ngầm Borei của Nga. Nhà phân tích quân sự Alarik Fritz còn khẳng định: “Nga đang dần dần thu dần khoảng cách về công nghệ. Những lợi ích dưới lòng đại dương mà chúng ta có từ sau Chiến tranh Lạnh đang dần biến mất”.

Ngọc Khuê