Hết năm 2021, tất cả đường dây rác dân lập ở các quận nội thành TP HCM phải chuyển đổi trang thiết bị, phương tiện đúng quy chuẩn; các huyện còn lại cơ bản hoàn thành kế hoạch vào năm 2023
2 giờ, chiếc xe máy cũ kéo theo 1 thùng sắt tự chế để chứa rác của ông Ba Minh (ngụ quận 11, TP HCM) len sâu vào từng con hẻm tại phường 9, quận 11. Đường khuya, sợ người đi đường không nhìn thấy, ông mặc thêm đai phản quang, đuôi xe rác lắp chiếc đèn đỏ.
Xe thu gom rác không bảo đảm vệ sinh lẫn an toàn
5 năm trăn trở chuyện đổi xe
“Đi gom rác sớm cực nhưng đỡ gặp công an chứ xe này bị bắt, coi như mất luôn” – ông Ba Minh vừa nói vừa thoăn thoắt phân loại từng túi rác lớn nhỏ.
9 giờ, rác ngấp nghé miệng thùng, ông Ba Minh mang đôi ủng nặng trịch nhảy lên thùng xe, dốc sức dùng hai chân giẫm mạnh để nén rác, sau đó căng bạt phủ lên để ngăn bớt mùi hôi. 10 giờ, xe nổ máy bành bạch, kéo theo thùng rác trên dưới 300 kg, ì ạch chạy về bãi tập kết trên đường Tân Hóa, quận 11. Xe đi đến đâu, nước rỉ rác chảy xuống lòng đường, bốc mùi hôi thối tới đó.
Hỏi chuyện đổi phương tiện, ông Ba Minh thở dài. Gần 5 năm trước, cùng với anh em các đường dây rác dân lập khác, ông ráng “lên đời” phương tiện mưu sinh, đánh liều đem 100 triệu đồng dành dụm mua chiếc xe tải nhỏ. Để phù hợp với đặc thù công việc, ông phải đem xe đi cải tạo: đóng thùng kín để ngăn nước rỉ chảy xuống đường, cơi thùng xe lên cao hơn thiết kế để chở được nhiều hơn, hạn chế số chuyến đi thu gom. Thế nhưng ngay sau đó, nỗi lo mới ập đến, ngành giao thông quyết tâm loại bỏ phương tiện xe cơ giới tự ý cải tạo, xe của ông Ba Minh và nhiều đồng nghiệp khác trở thành phương tiện vi phạm pháp luật, nếu bị bắt sẽ phạt nặng. Chưa kể “lên đời” xe tải cũng đồng nghĩa hằng tháng phải gánh thêm các loại phí đăng kiểm định kỳ, nhiên liệu, tài xế, nhân công thu gom… Cuối cùng, ông Ba Minh cùng nhiều người khác đành bán xe tải, quay lại với xe tự chế, xe ba gác để bám trụ với nghề nhưng rồi vẫn phải trốn tránh lực lượng tuần tra kiểm soát xe tự chế, xe 3-4 bánh.
Mẫu xe do Liên hiệp HTX Môi trường Đồng Tâm đề xuất
Chưa có phương tiện phù hợp
Để thay thế các phương tiện thu gom cũ kỹ, lạc hậu hiện hữu như xe tải nhỏ, xe ba gác, xe 3-4 bánh tự chế, xe lam…, UBND TP đã có kế hoạch chuẩn hóa phương tiện thu gom, vận chuyển rác thải trong đô thị. Theo đó, UBND TP yêu cầu đến hết tháng 10-2019, các quận, huyện phải hoàn thành công tác này. Bên cạnh đó, Sở Tài nguyên và Môi trường TP đã phối hợp với Tổng Công ty Cơ khí Giao thông Vận tải Sài Gòn (SAMCO) giới thiệu đến các HTX vệ sinh môi trường những mẫu phương tiện thu gom, vận chuyển chất thải rắn tại nguồn như thiết bị hỗ trợ di chuyển thùng rác 660 lít, ôtô cơ giới chở rác…
Qua thời gian sử dụng, Liên hiệp HTX Môi trường Đồng Tâm (gồm 7 HTX thành viên) đánh giá các phương tiện này… chưa phù hợp thực tiễn. Theo Liên hiệp HTX Môi trường Đồng Tâm, về ưu điểm thiết bị hỗ trợ di chuyển thùng rác 660 lít, xe ép, xe tải chuyên dụng… được giới thiệu bảo đảm các quy chuẩn đăng kiểm, kỹ thuật, tiêu chuẩn bảo vệ môi trường, mỹ quan; thu gom, vận chuyển đạt kết quả tốt ở những khu dân cư có đường phố, hẻm lớn trên 2 m; tiết kiệm thời gian, công lao động; việc bảo trì, sửa chữa phương tiện tại các trạm sửa chữa của công ty được thực hiện bởi đội ngũ kỹ thuật viên chuyên nghiệp.
Tuy nhiên, theo Liên hiệp HTX Môi trường Đồng Tâm, thực tế sử dụng, các phương tiện này gặp khó khăn khi hoạt động trong hẻm dưới 1,4 m. Cụ thể, xe khó quay đầu nên phải dừng, đậu lâu trong hẻm khiến giao thông ách tắc. Trong khi, loại hẻm này lại chiếm tỉ lệ 70% tại các khu dân cư nội thành. Chưa kể, việc vận hành tốn nhiều chi phí nhiên liệu. Khi xe gặp sự cố hư hỏng không thể khắc phục ngay mà phải chờ đưa về các trạm bảo trì của đơn vị cung cấp xe (giờ hành chính). Ngoài ra, khi chuyển đổi sang ôtô tải, người vận hành phương tiện phải có bằng lái xe B2, C. Đối với ôtô tải còn cần chi phí cho đăng kiểm hằng năm, bãi đỗ… Trở ngại nhất khiến người lao động khó tiếp cận là do giá thành cao (175- 385 triệu đồng/xe).
Trong khi đó, ông Huỳnh Phú Nam, Giám đốc Quỹ Bảo vệ môi trường TP, cho biết đến nay TP còn trên dưới 1.600 phương tiện thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt chưa được chuyển đổi (trong số 1.996 phương tiện cần chuyển đổi), với nhu cầu vay vốn là 265 tỉ đồng mà vốn điều lệ của quỹ chỉ còn 10,6 tỉ đồng.
Báo cáo về tình hình chuyển đổi phương tiện thu gom, vận chuyển rác sinh hoạt với lãnh đạo UBND TP vào trung tuần tháng 3 vừa qua, ông Lê Trung Tuấn Anh, Trưởng Phòng Quản lý chất thải rắn Sở Tài nguyên và Môi trường TP, thừa nhận một số mẫu xe đã giới thiệu chưa phù hợp thực tế. Đơn cử mẫu xe điện hỗ trợ di chuyển thùng rác 660 lít, khi triển khai cho một số quận thì vướng vấn đề… ngập nước, dẫn đến tắt máy, không vận hành được.
Theo ông Lê Trung Tuấn Anh, Sở Tài nguyên và Môi trường TP sẽ tiếp tục phối hợp cùng các đơn vị liên quan nghiên cứu, chế tạo mẫu xe thu gom, vận chuyển rác khác. Để cơ động đối với các tuyến hẻm nhỏ, TP hướng tới phương thức thu gom rác bằng xe thô sơ nhưng vẫn bảo đảm hạn chế thấp nhất việc sử dụng sức người.
Liên hiệp HTX đề xuất giải pháp
Liên hiệp HTX Môi trường Đồng Tâm đề xuất mẫu phương tiện có kết cấu nguyên khối với phần đầu là động cơ một người lái, phần sau là thùng chứa rác có khả năng nâng, hạ; xe có thể tiến, lùi, quay đầu trong các hẻm dưới 1,4 m; thùng chứa rác là thùng kín, không rò rỉ nước và hạn chế khuếch tán mùi hôi. Nếu sáng kiến được thông qua, Liên hiệp HTX Môi trường Đồng Tâm giao HTX Môi trường quận Phú Nhuận là đơn vị sản xuất xe mẫu, tổ chức vận hành thử nghiệm trên địa bàn.
Bên cạnh đó, các HTX sẽ liên kết với thợ sửa xe để bảo trì, cứu hộ, sửa chữa ngay sau khi gặp sự cố để bảo đảm thông suốt nhiệm vụ thu gom rác. Giá thành của xe dao động từ 35-40 triệu đồng/chiếc. Ngoài ra, đề xuất UBND TP tạo điều kiện cho xã viên, người lao động thu gom rác được sử dụng mẫu xe mới lưu thông trên địa bàn thu gom rác, đến điểm hẹn, điểm tập kết rác thuộc quận, huyện của Liên hiệp HTX Môi trường Đồng Tâm vào thời gian phù hợp và được phép đăng kiểm theo đúng quy định.
Bài và ảnh: Ý Linh
