TP – “Các dự án BT thực hiện chủ yếu bằng vốn vay, làm tăng chi phí đầu tư dự án, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình thực hiện. Đây là lỗ hổng lớn nhất làm thất thoát tài sản, ngân sách nhà nước”, Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc báo cáo trước Quốc hội.
Trạm thu phí BOT Pháp Vân-Cầu Giẽ. Ảnh: Hồng Vĩnh
“Lỗ hổng” lớn
Chiều 20/5, Tổng Kiểm toán Nhà nước (KTNN) Hồ Đức Phớc báo cáo Quốc hội kết quả kiểm toán từ 256 báo cáo kiểm toán trong năm 2018 đối với niên độ ngân sách năm 2017. Trong đó, Tổng Kiểm toán chỉ rõ, hiệu quả sử dụng các dự án dùng vốn ODA và vốn vay ưu đãi chưa tương xứng với nguồn lực đầu tư, chất lượng công trình chưa cao, công nghệ chưa thực sự tiên tiến. Kết quả kiểm toán 9 chương trình, 23 dự án, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính hơn 21 nghìn tỷ đồng.
Đặc biệt, kiểm toán 8 dự án BOT trong năm 2018 cho thấy: Hầu hết các dự án thực hiện chỉ định nhà đầu tư, chỉ định nhà thầu thi công; Phê duyệt dự án có sử dụng vốn hỗ trợ từ nguồn trái phiếu Chính phủ không đúng nội dung được sử dụng theo Nghị quyết của Quốc hội; Chưa quy định khung giá vé đối với dự án đầu tư của công trình giao thông; Nghiệm thu, thanh toán sai… KTNN đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7/8 dự án là 16,2 năm so với phương án tài chính ban đầu. Trong khi đó, năm 2017 trở về trước, KTNN đã kiến nghị giảm 227,4 năm của 67 dự án.
Qua kiểm toán dự án cầu Bạch Đằng (Quảng Ninh), ngoài kiến nghị giảm trên 193 tỷ đồng, Kiểm toán Nhà nước còn đề nghị giảm 2,42 năm thu phí so với phương án tài chính của hợp đồng BOT.
Đối với kết quả kiểm toán 7 dự án BT, ông Hồ Đức Phớc cho biết, việc giao đất chỉ định cho nhà đầu tư trái với quy định của Luật Đất đai; tạm tính tiền sử dụng đất để xác định giá trị đối ứng khi giao đất cho dự án BT tại thời điểm thực hiện dự án BT, đồng thời xác định giá đất theo phương pháp thặng dư cho phép tính chi phí dự phòng trong chi phí phát triển còn bất hợp lý, không sát hoặc phụ thuộc yếu tố chủ quan dẫn đến giá đất thấp, không sát giá thị trường làm thất thoát lớn tài sản, ngân sách nhà nước.
Hầu hết các dự án BT được chỉ định thầu, làm giảm tính cạnh tranh; thiết kế dự toán không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt. Các dự án BT thực hiện chủ yếu bằng vốn vay, làm tăng chi phí đầu tư dự án, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình thực hiện. “Đây là lỗ hổng lớn nhất làm thất thoát tài sản, ngân sách nhà nước. Kết quả kiểm toán đã kiến nghị xử lý tài chính 2.938 tỷ đồng, trong đó có dự án tỷ lệ xử lý tài chính lên đến 29% giá trị được kiểm toán”, ông Hồ Đức Phớc cho hay.
Liên quan kết quả kiểm toán công tác quản lý, sử dụng đất trong năm 2018, Báo cáo của KTNN cho thấy, hệ thống chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất còn chưa đồng bộ, chậm được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện; nhiều nội dung còn bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn và là nguyên nhân gây nên nhận thức khác nhau, dẫn đến vận dụng, tạo ra sai phạm và cũng là kẽ hở để thất thoát trong quản lý, sử dụng đất, nhất là đất khu đô thị.
Cũng theo Tổng Kiểm toán, công tác quản lý và sử dụng đất còn hạn chế, tiềm ẩn lớn lãng phí, thất thoát, tham nhũng như: Điều chỉnh quy hoạch sai thẩm quyền; sử dụng đất chưa đúng mục đích được giao, thuê đất; hầu hết các khu đất doanh nghiệp đang sử dụng thuê đất khi chuyển mục đích sử dụng sang đất ở đô thị đều không thông qua đấu giá và giá trị quyền sử dụng đất định giá không sát giá thị trường gây thất thoát ngân sách nhà nước. Qua kiểm toán, KTNN kiến nghị xử lý tài chính 334 tỷ đồng (Năm 2017 trở về trước, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 10.584 tỷ đồng).
Kiến nghị xử lý tài chính 92.499 tỷ đồng
Liên quan việc thu ngân sách nhà nước, Tổng KTNN cho biết, vẫn còn một số địa phương chưa bao quát hết nguồn thu trên địa bàn. Cá biệt có 10 địa phương lập dự toán thu nội địa thấp hơn ước thực hiện; 12 cục hải quan lập dự toán thu xuất nhập khẩu thấp hơn so với ước thực hiện năm 2016. Cũng theo ông Phớc, mặc dù thu ngân sách nhà nước tăng, song kết quả tăng thu lại chủ yếu từ tiền sử dụng đất với trên 61 nghìn tỷ đồng. “Nếu loại trừ dầu thô, tiền sử dụng đất và xổ số kiến thiết, thu nội địa chỉ đạt 885.881 tỷ đồng, bằng 98,15% dự toán”, ông Phớc nêu.
Bên cạnh đó, dự toán chi ngân sách nhà nước 1.390.480 tỷ đồng, quyết toán 1.355.034 tỷ đồng, bằng 97,6% dự toán giao. Đáng lưu ý, Bộ KHĐT bố trí kế hoạch vốn còn chưa đúng thứ tự ưu tiên, chưa đúng đối tượng, vượt định mức hỗ trợ 1.660 tỷ đồng; giao kế hoạch vốn ngoài nước cho 4 dự án đường cao tốc của Tổng Công ty Đầu tư và phát triển đường cao tốc (VEC) 5.338 tỷ đồng không đúng Nghị quyết số 07-NQ/TW và Nghị quyết số 25/2016/QH14.
“Còn nhiều sai sót, tồn tại trong quản lý chi đầu tư từ khâu thẩm định, phê duyệt chủ trương, quyết định đầu tư dự án; tổ chức đấu thầu, thực hiện dự án; nghiệm thu, thanh và quyết toán… đặc biệt là việc chưa xác định rõ nguồn, khả năng cân đối vốn khi quyết định đầu tư. Qua kiểm toán 2.067 dự án, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 5.218 tỷ đồng”, ông Phớc nêu.
Tổng hợp kết quả kiểm toán của 256 báo cáo kiểm toán trong năm 2018 đối với niên độ ngân sách năm 2017, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 92.499 tỷ đồng, trong đó tăng thu 19.858 tỷ đồng, giảm chi NSNN 23.722 tỷ đồng; chuyển 5 vụ việc sang Cơ quan Cảnh sát điều tra kiến nghị điều tra làm rõ để xử lý về hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can 2 vụ; kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ, thay thế 160 văn bản không phù hợp.
