Vào ngày 20-6-1919, một đám cháy lớn đã cướp đi sinh mạng của 150 người và phá hủy hoàn toàn nhà hát Yaguez. Gần 100 năm trôi qua, nguyên nhân của vụ cháy đến nay vẫn còn là một bí ẩn.
Nhà hát Yaguez được Francisco Maymon Palmer khánh thành vào năm 1909. Cha mẹ của Francisco di cư từ Ý đến Puerto Rico vào thế kỷ 19 và định cư tại thị trấn San German. Với niềm yêu thích nhạc kịch và phim câm, Francisco đã cố gắng xây dựng một nhà hát tại San German vào đầu thế kỷ 20 nhưng không thành công.
Đối với người dân địa phương lúc bấy giờ, các vở nhạc kịch và phim câm được cho là không tốt, gây ảnh hưởng xấu. Không bỏ cuộc, Francisco đã du lịch đến châu Âu, Mỹ để học hỏi thêm về nhạc kịch và phim câm. Một thời gian sau, ông trở về Puerto Rico và chuyển đến sống tại thành phố Mayaguez.
Tại đây, ông bắt đầu giới thiệu đến người dân những bộ phim câm nổi tiếng. Phim câm nhanh chóng thu hút được sự chú ý của người dân và Francisco cũng ngày càng trở nên nổi tiếng. Uy tín của ông nhanh chóng lan rộng và được các hãng sản xuất phim tin tưởng, kí kết hợp đồng phân phối độc quyền.
Năm 1905, Francisco mua đất tại Mayaguez và bắt đầu lên kế hoạch xây dựng nhà hát Yaguez. Việc xây dựng được khởi công vào năm 1907 và kéo dài trong 2 năm. Francisco rất chú trọng vào việc xây dựng nhà hát này với nội thất được nhập từ Ý, gạch và thảm được nhập từ Tây Ban Nha. Năm 1909, nhà hát Yaguez chính thức được khánh thành và đưa vào sử dụng.
Ban đầu, Yaguez được sử dụng làm để biểu diễn những vở opera. Một thời gian sau, nơi này được dùng để chiếu những bộ phim câm. Thời hoàng kim của nhà hát Yaguez không kéo dài lâu, 10 năm sau khi khánh thành, một đám cháy đã phá hủy toàn bộ nhà hát. Một số thông tin cho biết vào ngày 20-6-1919, một đám cháy lớn đã phá hủy đứa con tinh thần của Francisco và giết chết 150 người.
Nhiều người cho rằng chính quyền địa phương đã đứng sau dàn xếp vụ hỏa hoạn nhằm chiếm lấy mảnh đất dùng để xây dựng nhà hát. Tuy nhiên, vì không có bất kì bằng chứng nào để chứng minh nên vụ việc nhanh chóng chìm xuống.
Mãi đến 100 năm sau, một giả thuyết về vụ cháy mới được đưa ra. Giả thuyết cho rằng hợp chất nitrocellulose (một hợp chất dễ cháy được sử dụng làm phim) được cất trong tủ quần áo của nhà hát đã bốc cháy và dẫn đến vụ hỏa hoạn.
Duy Thoa
