Hàng triệu người cao tuổi luôn than phiền rằng bị mất kiểm soát tiểu tiện như tiểu són, đi tiểu phải rặn nhiều hoặc rò rỉ nước tiểu dẫn đến gây mùi khó chịu làm ảnh hưởng ít nhiều đến chất lượng cuộc sống của họ.
Mặc dù ở Việt Nam chưa có thống kê cụ thể nhưng ngày càng có nhiều bệnh nhân than phiền về rối loạn tiểu tiện. Vậy việc dùng thuốc ở người bệnh này như thế nào?
Rối loạn tiểu tiện là gì?
Rối loạn tiểu tiện là sự mất kiểm soát bàng quang, là rối loạn thường gặp và ảnh hưởng đến đời sống của bệnh nhân. Triệu chứng có thể từ nhẹ như rò rỉ nước tiểu khi ho hoặc hắt hơi đến nặng như buồn tiểu là són tiểu không kịp đi nhà vệ sinh. Nếu rối loạn tiểu tiện ảnh hưởng nhiều đến đời sống sinh hoạt và làm việc thì người bệnh nên đến bệnh viện khám để được chẩn đoán và điều trị.
Nguyên nhân thường gặp là do tuổi tác, phụ nữ tuổi mãn kinh, cắt tử cung, phì đại tuyến tiền liệt, ung thư tuyến tiền liệt, bí tiểu, rối loạn thần kinh…
Một số nguyên nhân khác: Phụ nữ mang thai và sau sinh con, sử dụng rượu, cà phê, trà, đồ uống chứa đường và carbonate; đồ ăn thức uống có vị cay chua; các thuốc điều trị tăng huyết áp, tim mạch, thuốc chống trầm cảm, thuốc giãn cơ…
Dùng thuốc như thế nào?
Việc điều trị rối loạn tiểu phải dựa vào kiểu rối loạn tiểu, mức độ nặng nhẹ của bệnh mà các bác sĩ sẽ sử dụng phương pháp khác nhau, đầu tiên là sử dụng phương pháp ít xâm nhập nhất, nếu thất bại sẽ thay đổi sang phương pháp khác.
Điều trị không dùng thuốc: Điều trị không dùng thuốc thường thực hiện bằng cách kiểm soát hành vi, thói quen: Tập chức năng bàng quang, đi tiểu đúp, đi tiểu theo lịch, đồng thời cần kiểm soát lượng nước uống và chế độ ăn. Bên cạnh đó, bệnh nhân cần được huấn luyện tập cơ đáy chậu nhằm tăng cường sức mạnh của các cơ đáy chậu giúp cho việc kiểm soát tiểu tiện tốt hơn.
Ngoài ra, việc dùng kích thích điện với điện cực đặt trong trực tràng hoặc âm đạo có thể làm tăng cường sức mạnh của các cơ sàn chậu, kích thích điện nhẹ nhàng giúp cho việc kiểm soát tiểu tốt hơn ở những bệnh nhân tiểu són do tăng áp lực ổ bụng và những bệnh khó nhịn tiểu khi buồn tiểu. Tuy nhiên, hiệu quả điều trị không thể thấy ngay được sau vài lần điều trị mà việc điều trị phải kéo dài vài tháng và có thể làm giảm hoạt bàng quang…
Điều trị bằng thuốc
Thuốc kháng cholinergic: Các thuốc này có làm giảm co thắt bàng quang, giảm được hiện tượng luôn có cảm giác buồn tiểu, giảm số lần đi tiểu. Các thuốc thường được kê toa là oxybutynin (ditropan XL), tolterodine (detrol), darifenacin (enablex), fesoterodine (toviaz), sollifenacin (vesicare) và trospium (sanctura). Thuốc thường gây nhiều tác dụng phụ như đau đầu, rối loạn ngủ, dùng lâu sẽ gây kháng thuốc.
Thuốc giãn cơ: Migrabegron là thuốc giãn cơ hay được dùng để điều trị những bệnh nhân luôn có cảm giác buồn tiểu, có tác dụng giãn cơ bàng quang và làm tăng sức chứa của bàng quang, giúp làm rỗng bàng quang tốt hơn mỗi lần đi tiểu.
Thuốc chẹn alpha: Ở những bệnh nhân đái dầm liên tục, thuốc này làm giãn cơ trơn cổ bàng quang và các sợi vùng tuyến tiền liệt giúp cho quá trình làm rỗng bàng quang tốt hơn. Các thuốc bao gồm tamsulosin (flomax), alfuzosin (uroxatral), siodosin (rapaflo), terazosin (hytrin) và doxazosin (cardura).
Các estrogen dùng tại chỗ: Sử dụng các chế phẩm estrogen liều thấp tại chỗ như dạng kem bôi trong âm đạo, các chế phẩm khác dùng đường niệu đạo và âm đạo giúp làm giảm các triệu chứng rối loạn tiểu tiện.
Tiêm xơ hóa tổ chức quanh niệu đạo: Việc tiêm các chất liệu vào mô quanh niệu đạo gây xơ hóa tổ chức giúp niệu đạo đóng kín hơn. Tuy nhiên, phương pháp này xâm nhập nhiều mà hiệu quả lại rất kém.
Tiêm botulinum toxin typ A: Biện pháp này được sử dụng điều trị bàng quang tăng hoạt khi các biện pháp khác thất bại. Người ta nội soi ống mềm qua niệu đạo và tiêm vào khoảng trên 30-40 điểm ở thành bàng quang trừ vùng trigger zone để gây liệt tạm thời cơ bàng quang, tổng liều tiêm không quá 300 đơn vị, kết quả tiêm sẽ kéo dài 6 tháng và cần thiết phải tiêm lại. Nhược điểm của phương pháp này là thuốc đắt tiền, kỹ thuật khó, chỉ thực hiện được ở các cơ sở y tế lớn.
Khi tất cả các biện pháp điều trị trên thất bại, phẫu thuật là lựa chọn cuối cùng. Tùy theo từng loại rối loạn tiểu tiện mà các bác sĩ lựa chọn các phương pháp phẫu thuật khác nhau như phẫu thuật treo cổ bàng quang, treo niệu đạo, cấy cơ thắt nhân tạo, phẫu thuật cắt các rễ sau thần kinh cùng, thậm chí phẫu thuật làm rộng bàng quang. Các phẫu thuật đều có nhiều biến chứng như chảy máu, nhiễm trùng, kết quả của phẫu thuật có khi không được như mong muốn của người bệnh.
Tự chăm sóc tại nhà
Khi bị rò rỉ nước tiểu, bệnh nhân cần phải có các biện pháp bảo vệ da như lau sạch bằng khăn, giữ cho da luôn khô sạch, sử dụng tã, băng vệ sinh để kiểm soát rò rỉ tiểu; không nên bơm nước vào để rửa bàng quang vì sẽ làm giảm sức đề kháng tự nhiên của nó và có nguy cơ nhiễm trùng thêm. Với người cao tuổi, cần chuyển chỗ ở lại gần khu vệ sinh, cải tiến nhà vệ sinh, sàn chống trượt, làm rộng cửa ra vào, lắp thêm đèn trong nhà vệ sinh đảm bảo ánh sáng. Làm như vậy để đề phòng nguy cơ ngã, thậm chí còn phải dùng loại bồn cầu di động cho người già trong trường hợp đi lại khó khăn.
BS. Cầm Bá Thức
